inwestor: Gmina Miejska Kraków – Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie
data realizacji: lipiec 2023
powierzchnia: 1ha
współpraca projektowa: Charlie Hussey www.suhuha.com Heiner Luz www.heiner-luz.de

W dniu 28 czerwca 2023r. Rada Miasta Krakowa nadała Parkowi Miejskiemu imię poetki Wisławy Szymborskiej. Nieprzypadkowe jest więc powiązanie ogrodu z biblioteką oraz jego literacki charakter.
Park im. Wisławy Szymborskiej powstał z inicjatywy mieszkańców Krakowa oraz Władz Miasta ze środków Budżetu Obywatelskiego. Celem projektu było przekształcenie parkingu przy ul. Karmelickiej w ogólnodostępny park dla mieszkańców oraz poprawa estetyki tej ważnej przestrzeni publicznej w ścisłym centrum Krakowa, wpisanej do rejestru zabytków jako układ urbanistyczny.

Wygrana projektu w 2019r. w Budżecie Obywatelskim Miasta Krakowa była rzeczywistym początkiem parku. Bez wątpienia teren publicznie dostępnej zieleni był tu, w zwartej zabudowie centrum miasta potrzebny. Ulice, które dzisiaj graniczą z parkiem to Karmelicka (dawniej Czarna, Piaskowa) i Dolnych Młynów. Sąsiaduje z nim ul. Rajska prostopadła do Karmelickiej (dawniej Dolna), przy której stanęły
koszary Franciszka Józefa (obecnie Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie).

Park zlokalizowany jest w XIX-wiecznej zabudowie, na tyłach koszar i kamienic oraz w sąsiedztwie klasztoru Karmelitów Trzewiczkowych „Na Piasku” przy ul. Karmelickiej. Wśród terenów zieleni najbliżej jest stąd na Planty Krakowskie i do Parku Krakowskiego.

W średniowieczu teren obecnego parku zlokalizowany był poza murami miejskimi, zagospodarowany ogrodami i pozostawał niezabudowany do połowy XV wieku. Rozwinęło się tu przedmieście Garbary, jurydyka miejska. Na rzemieślniczy i rolniczy charakter Garbar wpływ miał kanał Młynówki – odnoga Rudawy. Dzięki kanałowi działały tu m.in. garbarnie (stąd nazwa jurydyki), folusze, młyny.
W bezpośrednim sąsiedztwie przy zbiegu obecnych ulic Karmelickiej i Garbarskiej od XIV w. istnieje klasztor Karmelitów Trzewiczkowych. Według legendy z XVII w. jako wotum za cudowne uzdrowienie Władysław Herman w 1087r. ufundował tutaj kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Tradycje ogrodowe tego przedmieścia Krakowa obejmują przestrzeń znacznie większą niż obecny park. Mowa m.in. o ogrodach klasztornych oraz przy kościele NMP przy siedzibie biskupa Erazma Ciołka ze stawami i ogrodzie doktora Charamanusa, w którym podobno spotykali się krakowscy humaniści z Sodalitas Litteraria Vistulana. Założycielami towarzystwa w 1489r. byli Konrad Celtis i Filip Kallimach.

Wzorowali się na sympozjach platońskich, a członkowie profesorowie i studenci Akademii Krakowskiej, bogaci mieszczanie i przedstawiciele sfer dworskich prowadzili dysputy filozoficzne, nie brakowało również zabaw ludycznych. W zebraniach uczestniczyły też kobiety. W rejonie obecnych Dolnych Młynów (w miejscu nieistniejącej jeszcze wtedy Fabryki Wyrobów Tytoniowych) znajdował się ogród
rozrywkowy Raj stąd nazwa ulicy Rajskiej. Od końca XIX w. dla dzielnicy utrwaliła się nazwa Piasek, pochodząca od określenia terenu, na którym powstał kościół Karmelitów. W XIX w. dzielnica szybko się urbanizowała, a jednym z obiektów, które tu powstały były austriackie Koszary Franciszka Józefa zaprojektowane przez architekta Feliksa Księżarskiego przy ul. Rajskiej 1-3. Monumentalny budynek wzniesiony w latach 1861-1862 ma długość 230 m. Poza szpalerami drzew przed budynkiem koszar, od Karmelickiej i wzdłuż granicy północnej, a także grupą od strony ul. Dolnych Młynów na działce nie było zieleni urządzonej. Na terenie, na którym powstał park, znajdował się wcześniej plac apelowy, plac musztry. Jedną z pozostałości takiego użytkowania terenu są odrestaurowane i zachowane historyczne żłoby w murze dawnych koszar od strony ulicy Kochanowskiego.

Projekt parku mocno przywołuje nie tylko ogrodową przeszłość ale również nawiązuje do Patronki i literackiego otoczenia miejsca. Ideą projektu było stworzenie tajemniczego ogrodu, oazy w mieście – miejsca relaksu i kontemplacji.

Park zaprojektowany został jako sekwencja przenikających się wnętrz ogrodowych, z których każde ma swój niepowtarzalny charakter i powiązanie z najbliższym otoczeniem. Wprowadzone rozwiązania nawiązują do historycznego użytkowania terenów, na których znajduje się ogród. Były to łąki, sady, stawy z kanałami wodnymi. W późniejszym czasie na terenie tym funkcjonował plac apelowy koszar wojskowych. We wszystkich tych wnętrzach rozrzucone zostały fragmenty wierszy autorstwa Patronki – Wisławy Szymborskiej.

Wchodząc do parku od strony ul. Karmelickiej, przechodzimy przez sad drzew owocowych nawiązujący do Karmelitańskich sadów, by dalej pójść wygiętą ścieżką wzdłuż łąk kwietnych, inspirowanych znajdującymi się niegdyś na tych terenach otwartymi polami. Znajdujący się w centralnej części założenia trawnik jest zielonym odniesieniem do placu apelowego, stanowiąc tym samym otwarte przedpole widokowe na budynek dawnych koszar. Spacer zakończyć można wychodząc z parku w kierunku krakowskiego Zwierzyńca poprzez zagajnik, który nawiązuje do podmiejskich lasów, lub zawrócić i meandrować pomiędzy krętymi labiryntami krzewów w poszukiwaniu kolorowych ogrodów.

Ogrody te zaprojektowane zostały w skali i charakterze nawiązującym do ogrodów śródblokowych Starego Miasta. Wnętrza wyznaczają nieregularnie formowane masywy krzewów, tworzące kulisy i krótkie widoki niczym kamienice w zabudowie miasta. Pachnące ogrody, identyfikuje zróżnicowana barwa – w parku znaleźć można Ogród Niebieski, Żółty, Zielony i Czerwony. Ich lokalizacja została zbliżona do istniejących pomiędzy kamienicami terenów zieleni przy ul. Kochanowskiego, a kadrowane koronami drzew widoki, pozwalają na wgląd wewnątrz istniejących ogrodów.

Zapomnieć nie można o wodzie w parku, która płynie w systemie kanałów i sadzawek wzdłuż głównej alei i szpaleru lip. Wyglądem nawiązujące do kanałów melioracyjnych i stawów rybnych. Zbiorniki, zasilane są między innymi wodą przechwyconą z dachu Biblioteki Wojewódzkiej a ich filtracja odbywa się w sposób naturalny przy udziale biotopu, złóż sorpcyjnych oraz filtrów hydrobotanicznych.